De snelle opeenvolging van reacties en effecten die het coronavirus op dit moment wereldwijd veroorzaakt op onze systemen, onze leefwerelden en het gemoed van mensen is ongekend en diepgaand. Het roept verbijstering, verbazing, fascinatie, angst en onzekerheid op. We beseffen ook hoezeer de mensen om ons heen en de systemen waar we in leven met elkaar zijn verbonden.
Ik moest vandaag denken aan het beroemde en bij het grote publiek geliefde videowerk Der lauf der dinge (The Way Things Go) uit 1987 van de Zwitserse kunstenaars Peter Fischli (1952) en David Weiss (1946-2012). Het is een dertig minuten durende kettingreactie van sissende, krakende en puffende bewegingen van alledaagse voorwerpen in een zorgvuldig geconstrueerde setting. Twee jaar voor de eerste versie van het welbekende Domino day ontwikkelden Fischli en Weiss vanaf 1985 in een groot leegstaand pakhuis hun immense parcours dat het decor vormt van Der lauf der dinge.
Fischli en Weiss – Der lauf der dinge (1987) Film, 16 mm. 30 minuten.
Twee verschillende uitsnedes. Hierboven de officiële trailer van Icarus films. Onder een uitsnede uit een video van het Guggenheim museum.
Langere versies zijn te vinden op Youtube maar voor deze video’s zijn de rechten geregeld.
De film start met een langzaam zakkende vuilniszak die op een gegeven moment een autoband aantikt. De autoband rolt verder en duwt tegen een stellage die omvalt waardoor een andere autoband een houten keukenladder laat schuiven en weer iets anders aanraakt. En zo gaat dat een half uur door. Het parcours bestaat louter uit alledaagse voorwerpen zoals een ladder, stoelen, tafels, autobanden, flessen, waxinelichtjes, conservenblikjes, vuurwerk of ballonnen. De objecten worden in beweging gebracht door stellages die werken met slimme vormen van zwaartekracht of door chemische reacties van brandbare stoffen en agressieve zuren. Het is een in zichzelf besloten gecontroleerd proces maar tegelijkertijd is er bij het kijken naar Der lauf der dinge voortdurend het gevoel van gevaar en ontsporing.
Het is precies die ervaring van balanceren tussen chaos en orde, tussen beheersing en onbeheersbaarheid die dit werk zoveel scherpte geeft in deze dagen. Tijdens de ontwikkeling van het werk vond een andere historische kettingreactie plaats, de kernramp van Tsjernobyl in 1986. Der lauf der dinge wijst ons op de potentiële oncontroleerbaarheid van het bestaan. Tegelijkertijd laat het de onvermijdelijkheid zien van onze poging dat leven toch te willen beheersen.
In de twee jaar dat Fischli en Weiss hebben gewerkt aan dit werk zijn ze zelf ook niet in staat geweest het parcours in één keer vlekkeloos te laten lopen. De film bestaat uit vele verschillende onderdelen die vrijwel onzichtbaar tot een geheel zijn gesmeed.
Der lauf der dinge is ook een krachtige ode aan de menselijke creativiteit, inventiviteit, verwondering en humor. Je blijft er keer op keer gefascineerd naar kijken. Gemaakt met alledaagse objecten en materialen laat het werk die creativiteit dichtbij komen. Het raakt aan de experimentele ervaringswereld van kinderen, van spelenderwijs opbouwen en uitproberen. Het doet nu ook denken aan de vele mensen die creatieve provisorische oplossingen verzinnen voor de situaties waar we in deze crisis voor staan. Officiële spatbrillen in de zorg kunnen ook vuurwerkbrillen zijn en het tekort aan beademingsmachines wordt aangevuld door ontwikkeling op de technische universiteiten van machines met de meest noodzakelijke elementen. We kunnen op dit moment niet anders dan pogen te beheersen. Der lauf der dinge laat ons even uitzoomen om in verwondering te reflecteren op wie we zijn en wat we doen.
Het werk is te zien in verschillende collecties in binnen- en buitenland. Het bevindt zich onder andere in de collectie van het Stedelijk museum. Voor wie nog een dvd-speler heeft is de DVD van ‘ Der lauf der dinge’ nog te bestellen bij Amazon.