Wat betekent het om mens te zijn in deze wereld? Dat is al dertig jaar de centrale vraag die de Britse kunstenaar Marc Quinn (1964) in zijn werk stelt. Het startpunt van dit onderzoek begint bij zijn eigen bestaan. Het inmiddels iconische kunstwerk Self uit 1991 bracht de spanning tussen de kwetsbaarheid van het leven en onsterfelijkheid in beeld. Quinn goot ruim vier liter van zijn eigen bloed in een mal die hij van zijn hoofd maakte en vroor het daarna in. Het beeld werd vervolgens in een transparante vriezer op een sokkel tentoongesteld. Quinn herhaalt dit proces elke vijf jaar zodat het proces van veroudering zichtbaar wordt. De briljante eenvoud van dit idee roept verschillende associaties op. De onmisbaarheid van bloed voor het leven, politiek culturele betekenissen van ‘eigen bloed’ of bloedeigen. Maar het ingevroren bloed roept bijvoorbeeld ook het beeld van een mortuarium op. Maar Quinn is vooral geïnteresseerd in de levenskracht van ons bloed. In een interview zegt hij: ‘Ik dacht aan bloed, dit materiaal dat ons echt in leven houdt en dat leven in alle delen van ons lichaam brengt en dat telkens wordt vernieuwd’.
Marc Quinn – Self, 2011, bloed, roestvrij staal, 208 x 63 x 63 cm. Foto: Jojo77
Quinn is een kunstenaar die groot is geworden in de jaren negentig samen met generatiegenoten als Damien Hirst en Tracy Emin waarover ik al eerder heb geschreven. Self is een spektakelstuk zoals ook Damien Hirst’s diamanten schedel For the love of God dat is. Tegelijkertijd spreekt er een fundamentele kwetsbaarheid uit. Quinn koestert het verhaal dat een van zijn versies van Self door een technisch mankement een keer is ontdooid. Ons bloed kan zomaar wegvloeien. Het leven is kwetsbaar.
Marc Quinn – Alison Lapper Pregnant, 2005. Marmer, 355 x 180.5 x 260 cm. Foto: Askbal.
Quinn is altijd geïnteresseerd geweest in die kwetsbaarheid en de onvolmaaktheid van het menselijk lichaam. In 2005 stelde hij op de Fourth plint op Trafalgar square in Londen zijn sculptuur Alison Lapper tentoon. De Fourth plinth is een lege sokkel die beurtelings door verschillende kunstenaars wordt ingevuld. Quinn besloot de kunstenaar Lapper als model te vragen. Ze is door een aandoening geboren zonder armen en met korte benen. Ze poseerde voor hem terwijl ze zwanger was. Quinn maakte een groot witmarmeren beeld van haar verwijzend naar de klassieke traditie van beelden op een sokkel.
Hij maakte in dezelfde periode een hele serie beelden van mensen die door lichamelijke aandoeningen een deel van hun lichaam missen. Quinn verwees hier zijdelings ook naar die klassieke Griekse en romeinse beelden waar niet zelden een arm of een neus van mist. We zijn daar zozeer aan gewend geraakt dat dit onderdeel is geworden van ons collectieve culturele bewustzijn. Een replica van het beeld van Lapper is tentoongesteld tijdens de opening van de paralympische spelen van 2012. Het beeld zorgde even voor een moment waarop het leven met een lichamelijke beperking op een positieve manier grote aandacht kreeg.
Marc Quinn – Myth, 2008 – ArtZuid 2019
Zijn fascinatie met status en bekendheid kreeg vorm in zijn serie sculpturen die hij maakte rond het britse model Kate Moss, die een decennium geleden een sterrenstatus genoot. De serie beelden, waaronder ook een aantal van goud, hebben titels zoals Myth of Siren. Quinn zegt daarover: ‘Mensen creëren vaak beelden, beginnen ze vervolgens te aanbidden en vergeten dan dat de beelden oorspronkelijk door hen zijn uitgevonden. Ze blijven achter met een abstract beeld waar ze zich onmogelijk mee kunnen meten. Dit is de basis van alle beroemdheden en religieuze beelden’.
In 2018 begon Quinn aan een ambitieus project, genaamd Our blood. De naam van het project roept direct connotaties op met nationalistische begrippen als blut und boden maar Quinn zet juist in op bloed als gemeenschappelijk element van ons mens-zijn. Bij de ingang van The New York public library op 42nd Street in New York wordt bloed van duizenden mensen verzameld. Het is een sculptuur waar gewone burgers aan kunnen bijdragen. Quinn ziet het als een sociale sculptuur. De opbrengsten van het project zullen worden geschonken aan organisaties die zich bezighouden met het ondersteunen van vluchtelingen. Het werk bestaat uit twee identieke, grote kubussen bevroren menselijk bloed van elk een kubieke meter op twee sokkels. Elke kubus is gemaakt van bloed dat is geschonken door meer dan 2500 vrijwilligers: één door vluchtelingen en de ander door niet-vluchtelingen en wegen beiden een ton. Het zal in 2022 worden tentoongesteld. Het schetsontwerp oogt monumentaal, bijna sacraal.
Marc Quinn – Our blood – video still – ontwerp
‘Ons Bloed kwam voort uit een gevoel van verontwaardiging’, zei Quinn in een interview. ‘In 2012 zag ik al die beelden van de Syrische vluchtelingencrisis en mensen die op boten de oversteek waagden en ik dacht dat dit een heel belangrijk – misschien wel bepalend – probleem van onze tijd is en ik wilde er een kunstwerk over maken.” Quinn ziet voor de kunst een belangrijke rol weggelegd in de verbeelding van crises, oorlogen en aantasting van medemenselijkheid, als een archief van herinneringen. In een ander interview zegt Quinn: ‘Je herinnert je Guernica omdat Picasso het schilderde. Anders is het gewoon weer een veldslag in de Spaanse burgeroorlog. Voor mij is deze vluchtelingencrisis iets dat in het collectieve geheugen van de wereld moet blijven staan.’
Our blood zal uiteindelijk bestaan uit twee kubussen van een kubieke meter bloed die hetzelfde lijken. Onder onze huid hebben we hetzelfde bloed zo luidt de boodschap van het werk. Quinn zette met Self zijn eigen ingevroren bloed centraal als individueel teken van kracht en kwetsbaarheid, in Our blood wordt het ingezet als universeel menselijk symbool.
Tegelijkertijd verwijst de plaats, de New York Public Library, naar de oneindige hoeveelheid informatie die ons bloed ook bevat. Het wordt zo tot een archief gemaakt, een bibliotheek van bloed. Quinn: ‘Het is een bibliotheek van menselijk potentieel, een soort steen van Rosetta van de mensheid of iets dergelijks’.
Marc Quinn – 100 heads – 10 heads – ArtZuid Amsterdam 2021
Gelijktijdig ontwikkeld Quinn het project 100 Heads, een serie van 100 bustes van vluchtelingen over de hele wereld gegoten in wit beton, vanuit dezelfde gedachte als Our Blood. Onder onze huid zijn we hetzelfde. Ook de opbrengsten van dit project worden gebruikt om vluchtelingen wereldwijd te steunen. Op ArtZuid, de beeldententoonstelling langs de Minervalaan en de Apollolaan in Amsterdam, zijn tot 17 oktober 2021 tien van deze ‘hoofden’ van vluchtelingen te zien.
Marc Quinn – 100 heads – 10 heads – ArtZuid Amsterdam 2021
Weer en wind hebben na maanden nog geen al te grote greep gekregen op de beelden want het witte beton straalt en ziet er bijna zacht uit, de gezichten tonen zich met een ingehouden expressie maar zijn misschien daarom zo indringend. Beton wordt niet geassocieerd met deze klassieke vorm van het maken van beelden maar het effect is wonderbaarlijk.
Marc Quinn – 100 heads – 10 heads – ArtZuid Amsterdam 2021, Bumni Adedola
Marc Quinn – 100 heads – 10 heads – ArtZuid Amsterdam 2021, Prof Dr. Ephraim Isaac.
Quinn zegt in een interview over deze keuze: ‘Het is een soort marmer van de hedendaagse stad, het is van hetzelfde materiaal als de straat, het voetpad, het heeft een soort eerlijkheid. Het is paradoxaal maar het heeft iets menselijks om van dat materiaal een portret te maken. Ik denk dat kunst de potentie heeft mensen anders naar de wereld te laten kijken en elkaar. Dat was ook in 100 heads project het geval. De portetten kan ik overal neerzetten in verschillende aantallen. Ook in dorpen waar ze nog nooit een vluchteling hebben gezien. Zo zetten ze misschien aan tot gesprek’.
Marc Quinn – 100 heads – 10 heads – ArtZuid Amsterdam 2021
Quinn’s project geeft geen pasklare oplossing voor sociale en politieke vraagstukken rond vluchtelingen maar het wil bijdragen aan hulp en ondersteuning voor hen. Het doet vooral een dringend appel op onze gemeenschappelijkheid en medemenselijkheid door van vluchtelingen weer individuen te maken, met gezichten, dromen, verlangens en geschiedenissen.
Marc Quinn – Our blood – An introduction.
Het werk van Marc Quinn is van 1 juli tm 17 oktober 2021 te zien op de biënnale ArtZuid 2021 in Amsterdam samen met sculpturen van ruim 70 andere kunstenaars. De werken zijn in de open lucht te zien.